ورزش منظم و تآثیر آن بر سیستم ایمنی بانوان

به گزارش ایسنا این پژوهش نشان می‌دهد، ورزش و فعالیت‌های بدنی در تأمین سلامتی و تندرستی افراد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. جهان پیرامون ما، آکنده از عوامل عفونت‌زایی است که انسان را از هر سو تهدید می‌کنند. بدن انسان برای مقابله با این عوامل از ساز و کارهای دفاعی لازم برخوردار است.

محققان در پژوهشی با عنوان «تأثیر هشت هفته ورزش منظم صبحگاهی بر شاخص‌های سیستم ایمنی و کورتیزول سرم بانوان» آورده‌اند: «در ورزشکاران پس از انجام فعالیت‌های شدید بدنی و طولانی مدت، میزان کورتیزول سرم افزایش یافته و در شرایط خاص، غلظت‌های بالای کورتیزول از تولید آنتی بـادی جلوگیری می‌کند و در نتیجه افزایش کورتیزول سرم، باعث تضعیف سیستم ایمنی افراد می‌شـود».

این پژوهش که توسط سمانه شمسی‌پور گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد مورد بررسی قرار گرفته است، نشان می‌دهد، البته تمرین‌های منظم بدنی با شدت متوسط، اثر مثبت بر کارایی بدن و حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها دارند. کورتیزول یکی از مهمترین هورمون‌های استروئیدی است که در تنظیم عملکردهای قلبی و عروقی، ایمونولوژیکی، هموستازی و متابولیکی بدن نقش مهمی دارد. همچنین موجب شتاب گلوکونئوژنز، لیپوژنز و پروتئولیز در بدن می‌شود.

عواملی مانند شدت ورزش، تغییرات حجم پلاسما و خون، تغییرات درجه حرارت محیط و فشارهای روانی ناشی از فعالیت و شدت ورزشی، غلظت کورتیـزول سـرم را در ورزشـکاران تحـت تأثیر قرار می‌دهد. به طوری‌که در یک تحقیق بر روی 13 دونده بر روی نوارگردان در مدت زمان 30 دقیقه، موجب افزایش غلظت کورتیزول سرم خون شد، البته به طور کلی ارتباط کورتیزول بـا واسطه‌های متابولیکی به ویژه هنگام فعالیت‌های ورزشی، به خوبی روشن نشده اسـت. همچنین پاسخ‌هـای فیزیولوژیک به فعالیت بدنی از زمان اجرای آن در طول شبانه روز قابل تغییر هستند.

یافته‌های مطالعه‌های محققان نشان داد کـه غلظت کورتیزول در هندبالیست‌ها بعد از تمرین افزایش معنی‌داری پیدا میکند، در حالی که در سایر ورزشکاران از جمله شناگران چنین یافته‌ای به دست نیامد. یافته‌های مطالعه مذکور حاکی از آن بود که غلظت کورتیزول سرم به عواملی از جمله نوع رشته ورزشی، شدت فعالیت، استرس گرمایی و وضعیت بدن بستگی دارد.

ایمنوگلوبولین سرمی توسط ورزش‌های سبک یا شدید، نسبتاً بدون تغییر باقی می‌ماند. در بعضی از ورزشکاران استقامتی با عملکرد بالا غلظت سرمی پایین است. ورزشکارانی که سطح سرمی آنها پایین اسـت ممکن است در هنگام تمرین‌های شدید در خطر ابتلاء به بیماری‌های عفونی باشند. نشر و گسترش یافته‌های علمی و رشد بهداشت، فرهنگ و آگاهی روزافزون مردم به ویژه بانوان به تأثیر ورزش بر تندرستی، موجب روی آوردن عموم افراد به خصوص بانوان به فعالیت‌های بدنی شـده اسـت.

سیستم ایمنی بدن ارتباط نزدیکی بـا سیستم‌های قلبی عروقی، عصبی، تنفسی و عضلانی دارد

براساس این پژوهش، به طور کلی ورزش و فعالیت‌های بدنی از عوامل مهم در پیشرفت و بهبود سیستم‌های فیزیولوژیکی و هورمونی است. سیستم ایمنی بدن ارتباط نزدیکی بـا سیستم‌های قلبی عروقی، عصبی، تنفسی و عضلانی دارد. در مطالعه حاضر تمرینات ورزش صبحگاهی تأثیر معنی‌داری بر IgA سرمی بانوان نداشت. ایمنوگلوبولین A  سرمی یکی از مهمترین ایمنوگلوبولین‌های سرمی است و کارکرد طبیعی آن برای عملکرد سیستم ایمنی بدن بسیار مهم است. البته بعضی از پژوهش‌ها افزایش ایمنوگلوبولین‌های سرمی را متعاقب فعالیت بدنی و ورزش‌های منظم نشان داده‌اند و این افزایش را به دلیل فعالیت بیشتر سیستم سمپاتیک عصبی دانسته‌اند.

در بررسی دیگر در سال 2004 گزارش شد که میزان ایمنوگلوبولین‌ها در زنان با فعالیت بیشتر جسمانی در مقایسه با زنان بدون فعالیت جسمانی در سطح بالاتری قرار دارد، به طوری که در زنان بعد از فعالیت‌های بیشتر، سطح IgA سرم خون افزایش می‌یابد که به علت ورود ایمنوگلوبولین‌ها از محل‌های قبلی خود احتمال به جریان خون باشد، در همین بررسی غلظـت IgA را قبل و بعد از ورزش متوسط در گرما و در حالت کم آبی و آب کافی اندازه‌گیری کردند، به طوری که غلظت IgA پلاسما در حال استراحت، در حین و بعد از ورزش در حالت کم آبی به طور معنی‌داری بالاتر از حالت داشتن آب کافی بود که به دلیل تغییرات حجم پلاسما و خروج IgA از ذخایر خارج عروقی است.

البته شاید وضعیت قرارگیری بدن و طرز قرار گرفتن بازو در حین خون‌گیری نیز ممکن است بر روی سطح IgA  سرمی تأثیرگذار باشد. هر چند اغلب مطالعات مقایسه‌ای نشان می‌دهند که سطح ایمنوگلوبولین‌های سرمی در ورزشکاران در حال استراحت تفاوتی با غیر ورزشکاران و مقادیر طبیعی آن ندارد اما در دونده‌های دارای تمرین شدید و در رقابت‌های سنگین بین ورزشکاران حرفه‌ای، غلظت IgA  سرمی و تولید آنتی بادی اختصاصی کاهش پیدا می‌کند.

این پژوهش نشان می‌دهد، با توجه به اینکه ورزش و فعالیت‌های بدنی به عنوان یک استرس روانی و فیزیولوژیکی محسوب شده و باعث تولید و ترشح لنفوسیت‌های B از طریق افزایش فعالیت عوامل نرو اندروکرینی و متابولیکی شده و در نتیجه باعث افزایش میزان ایمنوگلوبولین‌های سرم خواهد شد لذا نتیجه‌گیری می‌شود که انجام ورزش صبحگاهی در بانوان بر روی افزایش ایمنوگلوبولین‌های سرم IgAاز نظر آماری معنی‌دار نیست که احتمالا به دلایل روحی و روانی ارتباط داشته باشد اما در ارتباط با افزایش کورتیزول سرم خون معنی‌دار است.

این پژوهش در مجله علمی پژوهشی کمیته تحقیقات دانشجویی، در سال 1395 منتشر شده است.