آژانس بین المللی انرژِی اتمی به دنبال چه چیزی در ایران است؟

  آژانس بين المللي انرژي اتمي كه وابسته به سازمان ملل متحد است و نقش شرلوك هولمز كاراگاه انگليسي را بازي مي كند و در تلاش براي ورود به يك پايگاه هسته اي مهم در ايران است ادعا مي كند كه توانايي رصد هر گونه تاثير حتي بسيار جزئي در مواد هسته اي اين پايگاه را دارد.
 
به گزارش شفاف به نقل از رويترز، در مذاكراتي كه قرار است در ماه جاري ميلادي ميان ايران و آژانس برگزار شود، آژانس بار ديگر براي گرفتن مجوز ورود بازرسانش به مجتمع پارچين در تهران فشار مي آورد. اگر در اين امر موفق شود مي تواند نمونه هايي را از اين مجتمع براي بررسي هاي دقيق به آزمايشگاه پيشرفته دقيق خود در نزديكي وين ببرد.
 
مقامات غربي ايران را به تلاش براي پاكسازي  مجتمع پارچين از هرگونه اثر مربوط به ساخت سلاح هسته اي متهم مي كنند. اين مسئله ابهامات زيادي را در مورد توانايي بازرسان سازمان ملل متحد به دست يافتن به اثرات ساخت سلاح هسته اي در اين مجتمع بوجود مي آورد.
 
ايران مي گويد كه مجتمع پارچين كه در جنوب شرق تهران قرار دارد تنها يك پايگاه نظامي معمولي است و هيچ گونه تحقيقات مربوط به سلاح هسته اي در اين مجتمع انجام نمي دهد و انرژي هسته اي مورد بحثي كه در اختيار دارد تنها براي توليد انرژي و ديگر مصارف صلح آميز به كار گرفته مي شود.
 
كارشناسان آژانس معتقدند كه با وجود دشواري دست يافتن به اسناد در اين زمينه اما مي توانند اثر هر گونه ماده هسته ای  را با تجهيزاتي كه قابليت  بررسي مواد ده هزار كوچكتر از ذرات ماسه را دارند، رصد كنند.
 
"ستفان فوجت" مقام ارشد آژانس مي گويد كه موادي كه مي توانند اطلاعات زيادي را در مورد فعاليت هسته اي ايران به ما بدهد به طور كامل در تاسيساتي كه در آن اورانيوم به كار گرفته مي شود، از بين نمي روند. وي تاكيد كرد كه به طور كلي صحبت مي كند و منظور وي دقيقا ايران يا مجتمع پارچين نيست.
 
وي كه رياست آزمايشگاه نمونه برداري محيط زيستي آژانس را برعهده دارد، افزود: نمي توان اين مواد را به طور كامل پاكسازي كرد. نمي توان اين مواد را آنقدر كم كرد كه توانايي جمع آوري و بررسي آنها وجود نداشته باشد هر چند اين مساله زمانبر است.
 
بار اولي كه به مجتمع پارچين مي رويم نمي توانيم به همه اين مواد دست يابيم اما هر چقدر كه دفعات رفتن ما به مجتمع بيشتر شود احتمال دست يابي ما به آثار اين مواد در گوشه اي از مجتمع بيشتر مي شود.
 
" اولي هاينونين" بازرس سابق ارشد آژانس پيش از اين گفته بود هر تلاشي از سوي ايران براي پاكسازي پارچين، ماموريت آژانس را سخت تر مي كند اما بايد يادآور شد كه اگر در اين مجتمع ماده هسته اي به كار گرفته شده باشد، پاكسازي كامل مجتمع بسيار دشوار است.
 
اما برخي ديگر از اعضاي آزمايشگاه نمونه برداري "زاييرزدورف" بعد از اين اظهارات اعلام كردند كه فوجت حق صحبت كردن در مورد ايران يا سوريه يا هر مسئله ديگر را به طور مشخص و با اطمينان كامل ندارد.
 
اما فوجت اين تاكيد را داد كه دانشمندان فناوري هاي پبشرفته اي از جمله دستگاهي به ارزش 5 ميليون دلار براي بررسي مواد بسيار ريز را در اختيار دارند.
 
فوجت ماموريت تحقيق آژانس را به عمليات كاراگاهي شرلوك هولمز تشبيه كرد و گفت: در اينجا و انجا به دنبال مكان مناسب براي نمونه برداري هستيم تا پس از آن مواد ريزي را كه داستان هايي در پشت آنها قرار دارند، پيدا مي كنيم.
 
اين دستگاه 5 ميليون دلاري سنجش طيفي هندسي در ساختمان مستقلي كه ويژه آن ساخته شده است قرار دارد و توانايي تجزيه 100 تا 150 نمونه در جهان را دارد در حالي كه پيش از اين تنها امكان بررسي 30 تا 40 نمونه جمع آوري شده از سراسر جهان توسط دانشمندان وجود داشت.
 
فوجت در حال رونمايي از اين دستگاه به رويترز گفت: لنزهاي بسيار بزرگ كننده اي داريم كه مي توانيم با آنها اجسام بي نهايت كوچك را هم ببينم. اين دستگاه روزنه هاي جديدي براي بررسي ها و تفسيرهاي ما باز مي كند.
 
مجتمع آزمايشگاهي "زاييردورف" در جنگ اول خليج فارس در دهه 1990 ميلادي و در زماني كه آژانس بعد از كشف برنامه هسته اي محرمانه عراق اختيار گسترده اي براي رصد فعاليت هاي محرمانه به آن داد، نقش تحقيقاتي فعالي ايفا كرد.
 
عراق برنامه هسته اي و شيميايي و بيولوژيكي خود را به دستور آمريكا متوقف كرد. آمريكا و انگليس از شبهه هايي كه در مورد عدم همكاري عراق با بازرسان بين المللي وجود داشت براي حمله و اشغال عراق در سال 2003 استفاده كردند.
 
آژانس بين المللي انرژي اتمي پيش از اين توانايي خود را در دست يابي به مواد بسيار ريز حتي با وجود مخفي كردن آنها ثابت كرده است. آژانس در سال 2003 عليرغم از بين بردن آثار اين مواد، مواد بسيار كوچك غني سازي اورانيوم را از شركت "كالاي الكتريك" جمع آوري كرد و اكنون براي افزايش توانايي هاي خود مجتمع "زاييردورف" را بازسازي كرده است.
 
 آژانس در راستاي تجديد توانايي هاي خود به ارزش 106 ميليون دلار آزمايشگاه جديدي براي مواد هسته اي راه اندازي كرده است  كه در آن نمونه هاي اروانيوم و پلوتونيوم بررسي مي شوند تا  بتواند سرنونشت موادي كه ممكن است در ساخت سلاح هسته اي به كار برده شوند، را بداند.
 
اما عليرغم پافشاري آژانس بر اينكه يك سازمان فني است كه به همه 150 عضوش خدمت رساني مي كند اما پيگيري هاي آن بر برنامه هسته اي ايران ظاهري ژئوسياسي دارد.
 
آژانس با اينكه همواره تاسيسات هسته اي ايران همچون نطنز و فوردو را بررسي كرده است اما تا كنون در قانع كردن ايران به دادن مجوز ازسرگيري بررسي ها متوقف شده درباره تحقيقاتي مشكوك به ارتباط با سلاح هسته اي موفق نبوده است.
 
قرار است در دهمين دور مذاكرات از اوايل 2012 تا كنون، گروهي از آژانس به رياست "هرمان ناكرتس" در 15 ماه مي جاري در وين با مقامات ايراني براي خروج از بحران ديدار كند.