قابلیت سلوک عرفانی زن از نگاه آیت‌الله جوادی آملی

پایگاه اطلاع رسانی دین پژوهی ایران: کتاب زن در آئینه جلال و جمال، در سه بخش از عظمت و جایگاه زن سخن به میان آورده است. در بخش پایانی هم به شبهاتی که گاهی در این موارد پیش می آید، تحت عنوان حل شبهات و روایات معارض، پاسخ داده شده است.

در این کتاب، آیت‌الله جوادی آملی، به بررسی نقش زن در خانواده و اجتماع از منظر اسلام می‌پردازد.

این کتاب مجموعه مباحثی است که به عنوان تفسیر موضوعی برای دانش پژوهان جامعة الزهراء(س)، توسط آیت الله جوادی آملی بیان شده است.

كتاب زن در آئینه جلال و جمال، در سه بخش، از عظمت و جایگاه زن سخن به میان آورده است و در بخش پایانی هم به شبهات مطرح، پاسخ گفته شده است. بخش نخست این کتاب که عنوان زن در قرآن را به خود اختصاص داده است، جایگاه و نقش زنان را از منظر قرآن در خانواده و اجتماع، بررسی می‌کند. در این قسمت از کتاب زن در آئینه جلال و جمال بیان شده است که منشأ پیدایش تمامی زنان و مردان یکی است و به همین دلیل همانگونه که مردان می‌توانند به عالی‌ترین مرتبۀ کمالات نایل آیند، زنان نیز از این امر مستثنا نیستند و علاوه بر آن عنوان می‌کند که ازنظر قرآن، تفاوتی بین زن و مرد نیست.

در این بخش کتاب زن در آئینه جلال و جمال، با اشاره به آیه 10تا 12 سوره تحریم، به زنان الگو از منظر قرآن پرداخته شده است؛ زنانی همچون مریم، آسیه زن فرعون و ... . ایشان همانگونه که الگوی زنان هستند، الگوی مردان نیز قرار دارند.

در همین بخش تنها تفاوت زن و مرد، شکل ظاهری آنها طرح شده است؛ البته برخی معتقدند که علاوه بر تفاوت جسمی زن و مرد، روان آنها نیز باهم متفاوت است که البته این روان، متفاوت از روح است.

نویسنده در بخش دوم این کتاب که باعنوان زن در عرفان از آن نام برده شده است، عرفان را به دو بخش کلی عرفان نظری و عرفان عملی، تقسیم کرده است. در عرفان نظری عنوان شده که همه چیز در جهان هستی تجلی گاه آیات خداوند است اما در عرفان عملی، راه‌های عملی رسیدن به کمال را برای یک زن، شرح می‌دهد.

در بخش عرفان کتاب زن در آئینه جلال و جمال نکته‌ای طرح شده است که زنان به دلیل برخورداری از عاطفه و احساس بالا، حرکت در مسیر سلوک الهی و رسیدن به کوی جلال و جمال برایشان هموارتر است. همچنین در این بخش عنوان شده که از نگاه قرآن، گرچه زن و مرد در ظاهر با هم متفاوتند، اما در حقیقت و پیشگاه خداوند، با یکدیگر تفاوتی ندارند.

بخش سوم این کتاب، زن در برهان، بیشتر روی این نکته تأکید دارد که ازنظر فلسفی، و از جهت روحی بین زن و مرد تفاوتی نیست؛ علاوه بر این، از نظر عقلی هم تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد.

در دیگر قسمت‌های مهم این بخش، از حضور زن در صحنه سیاسی سخن به میان آمده است و برای نمونه به زنانی که در طول تاریخ نقش‌هایی سیاسی، ایفا کرده‌اند، اشاره می‌شود؛ مانند سوده همدانی که به گونه‌ای با معاویه برخورد می‌کند که او را درمقابل استدلالهای خود تسلیم می‌کند.

آیت‌الله جوادی آملی در این بخش از کتاب زن در آئینه جلال و جمال، با انتقاد از کسانی که زن را به این معنی محجوب می‌خواهند که او را از صحنه‌های سیاسی و اجتماعی محروم کنند، به این مسأله می‌پردازد که اگر زن اینگونه از امتیازات اجتماعی محروم شود، نمی‌تواند به شخصیت وجودی خود دست یابد، حال آنکه زنان می‌توانند به لحاظ اجتماعی و سیاسی، استعدادهای درونی خود را ظاهر سازند.

در این بخش عنوان شده است که باید شرایط رشد و کمال زنان هم، همانند مردان فراهم شود؛ چراکه اگر در هر شرایطی، زمینه های رشد فراهم باشد، زنان می‌توانند همپای مردان به کمالات برسند.

در بخش چهارم و پایانی این کتاب، که عنوان حل شبهات و روایات معارض به خود گرفته است، به حل منطقی روایات متشابهی که احیاناً شبهه‌هایی را در این زمینه به‌بار آورده، پرداخته شده است. در این بخش با اشاره مجدد به انتقاد آیت‌الله جوادی آملی از کسانی که با تعریف خاصی از محجوب بودن زن به معنای اینکه زن باید خودش در حجاب و نامش تنها در کتاب باشد، تا عظمت او ظهور کند، بیان شده است که هنر این است که زن از قدرت‌های سیاسی و اجتماعی برخوردار باشد و در پیشگاه خداوند، خضوع کند.

در صفحه 298 بخش پایانی کتاب زن در آئینه جلال و جمال، سخنی از آیت‌الله جوادی آملی وجود دارد که ایشان می‌گویند، اگر کارهایی که زنان ابوذرگونه در طول تاریخ، جنگها، و صحنه‌های سیاسی اسلام، ده‌ها بار گفته می‌شد و به صورت فیلم‌های تبلیغی درمی‌آمد و کتابهایی در این زمینه نوشته می‌شد، مشخص می‌شد که زنها در پیشبرد مسائل نظامی درصدر اسلام، همچون ابوذر و مالک اشتر، در صحنه بوده‌اند.