محمد کاسبی؛ بچه مسلمان هنرمند، نه حزب‌اللهی به معنی متعارف/ مرام بچه تهرونی با چاشنی باورهای مذهبی

 
      عصر ایران؛ مهرداد خدیر- شاید برخی تصور کنند محمد کاسبی - بازیگر- که امروز درگذشت ذیل عنوان بازیگران حکومتی قابل تعریف باشد. یا قدری تخفیف دهند و بگویند ایدیولوژیک یا سفارشی اما عنوان "بچه مسلمان" بیشتر او را می‌برازد.

    اوایل انقلاب که هنوز اصطلاح حزب‌اللهی باب نشده بود به نیروهای مذهبی می‌گفتند بچه مسلمان. منظور از بچه مسلمان این نبود که مسیحی یا یهودی نیستند بلکه در فضای سیطرۀ گفتمان چپ به این معنی بود که مارکسیست نیستند. کما این که منظور دانشجویان اشغال کنندۀ سفارت آمریکا از کلمۀ مسلمان همین بود که چپ و توده‌‌‌ای و مارکسیست نیستند چون در آن زمان آنان پرچم‌دار مبارزه با امپریالیسم و ضدآمریکایی شناخته می‌شدند.

    این توصیفات دربارۀ هنرمندان هم صدق می‌کرد و طبیعی است که در فضای آن دوران در اقلیت بودند و یکی از آنها محمد کاسبی بود که به اتفاق مجید مجیدی به یاری محسن مخملباف شتافتند تا هنر را اسلامی کنند و حاصل فیلمی چون توبه نصوح شد که کاسبی هم در آن بازی کرد. بعدتر در فیلمی که خود مجیدی ساخت (پدر) هم نقش پدر را بازی کرد.

   کاسبی به این اعتبار بچه مسلمان بود و حزب‌اللهی به مفهومی که بعدی‌ها از آن مراد داشتند نبود. ظاهر او نیز این گونه بود. ویژگی او برای بچه مسلمان‌های اول انقلاب این بود که هنرهای دراماتیک خوانده بود در حالی که مخملباف قبل از انقلاب پا به سینما نگذاشته بود.

   بخشی از اخلاقیات مرحوم کاسبی البته به خاطر دهه دوران کودکی بود. متولدان دهه 30 خود ساخته و با دغدغه‌های اجتماعی بودند. محل تولد – کوچۀ آبشار خیابان ری- هم سبب شده بود با فرهنگ داش‌مشدی‌گری بزرگ شود.

   جالب این که استعداد هنری او در کاخ جوانان میدان راه آهن شکوفا شد در حالی که انقلابیون می گفتند کاخ جوانان کاری جز اشاعۀ فساد فحشا بین جوانان ندارد و محمد کاسبی البته در آن زمان نوجوان بود.

  او حتی با رفیقان خود هم تفاوت داشت. نه مثل محسن مخملباف از آن طرف بام افتاد هر چند حاضر به بدگویی از او نشد و بعید نیست به چنین دعوتی از جانب کیهان یا صدا و سیما پاسخ منفی داده باشد و نه مانند مجیدی سبک زندگی خود را تغییر داد.

   جنس کاسبی با حاتمی کیا هم جور نبود. کاراکتر او همان است که در خوش‌رکاب بازی می‌کند و درست است که باید با توبه نصوح و مرگ دیگری و بایکوت معرفی شود یا با پدر مجید مجیدی وعامه بیشتر او را با خوش رکاب و سه در چهار و صاحب‌دلان می شناسد اما نماد نسلی بود که می‌خواستند فلک را سقف بشکافند و طرحی نو دراندازند و البته می‌دانیم که واقعیت بر آرزو می‌چربد.

   برای مرحوم کاسبی احترام قایل بودم اگرچه تعلق خاطری به نوع بازی او نداشتم و هر چند اواخر باب میل بعضی‌ها سخن می‌گفت اما به اندازۀ توان خود کوشید حس و حال اوایل انقلاب را منتقل کند. این که توانست یا نه بحث دیگری است اما در خدمت پروژه های هالیوودی- ارزشی قرار نگرفت که با لعاب ارزش‌ها بو‌دجه‌های کلان گرفتند و مثل خیلی‌ها با انقلابی‌گری و سابقۀ مذهبی کاسبی نکرد.

خاطرات ناصرالدین‌شاه: آثار خرابه‌های قصرشیرین پیدا شد، مثل قلعه بزرگ پیدا بود

بیشتر بخوانید:

شرمندگی مجید صالحی پس از درگذشت محمد کاسبی(+عکس)

محمد کاسبی بازیگر محبوب سینما و تلویزیون درگذشت (فیلم)

اعلام زمان مراسم تشییع محمد کاسبی

تماشاخانه

کمی چاقی می‌تواند کمک‌کننده باشد / نقش لاغری بیش از حد را در مرگ زودرس دست کم گرفته‌اید (فیلم)

چه‌ کسانی باران را در ایران به قتل رساندند؟ قاتلان هنوز در بین ما هستند / تا آن‌ها هستند محال است باران درست ببارد (فیلم)

فیلم های دیگر